
Trong thời đại mà thông tin có thể lan tỏa trong chớp mắt và tạo ra những ảnh hưởng vô cùng to lớn, vai trò của truyền thông càng trở nên vô cùng quan trọng. Truyền thông không chỉ là một phương tiện kết nối mà còn là một quyền lực mạnh mẽ có thể định hình nhận thức, thay đổi quan điểm và tác động đến hành vi của hàng triệu triệu con người. Truyền thông hiện đại đang ở trong một thời điểm đặc biệt, nơi mà khả năng truyền tải thông tin đã phát triển vượt bậc, nhưng đồng thời, trách nhiệm đạo đức của nó lại đang bị thách thức lớn lao hơn bao giờ hết.
Thế giới hiện tại dường như tràn ngập thông tin, nhưng song hành với đó là sự mơ hồ, thiếu rõ ràng và sự dồn nén của những tiếng nói mâu thuẫn, tranh giành nhau bằng một cuộc đua không hồi kết để giành lấy sự chú ý của công chúng. Chúng ta đang sống trong một thời đại mà ranh giới giữa sự thật và giả dối, giữa thực tế và hình tượng dường như bị làm mờ đi. Trong hoàn cảnh như vậy, khái niệm truyền thông chân chính trở thành điều kiện sống còn cho sự tồn tại của một xã hội lành mạnh và phát triển tốt đẹp.
Sứ mệnh truyền thông không đơn giản chỉ là việc đưa tin đúng sự thật, mà còn bao hàm trách nhiệm đối với tác động của những gì được truyền tải. Mỗi bản tin, mỗi câu chuyện, mỗi dòng chữ đều có khả năng gieo hạt giống vào tâm trí người đọc và những hạt giống đó có thể trở thành mầm mống của sự hiểu biết, lòng trắc ẩn, nhưng đồng thời cũng có thể là căn nguyên của sự hoang mang, bất an hay thậm chí dẫn đến hận thù. Truyền thông có thể là ngọn đèn soi sáng, mang lại sự hiểu biết và thúc đẩy sự tiến bộ, nhưng nó cũng có thể trở thành một đám mây đen bao trùm, che lấp đi sự thật và dẫn dắt con người vào bóng tối của sự vô minh.
Bấy giờ, từ góc nhìn và trong tinh thần Phật học, mỗi hành động, lời nói và suy nghĩ đều mang theo nghiệp báo, truyền thông không ngoại lệ. Một bản tin tiêu cực không chỉ ảnh hưởng đến những người tiếp nhận thông tin mà còn ảnh hưởng đến chính người phát tán thông tin đó. Truyền thông có thể được xem như một dạng của “khẩu nghiệp” – những lời nói ra vừa tạo nên thế giới xung quanh mà vừa định hình tâm thức của chúng ta. Nếu truyền thông bị dẫn dắt bởi lòng tham, sân hận hoặc vô minh, thì kết quả sẽ là một xã hội đầy rối ren, tranh cãi và thiếu vắng tình người. Nhưng nếu truyền thông được thực hiện bởi lòng từ bi, trí tuệ và sự thật, thì có thể trở thành phương tiện để đưa con người đến gần hơn với chân lý, với sự thấu hiểu và, với lòng bao dung.
Truyền thông có thể là chiếc gương phản chiếu xã hội, nhưng cũng có khả năng định hình thực tại. Mỗi dòng tin tức, mỗi câu chuyện được kể đều có khả năng gieo mầm cho những ý tưởng mới, những khát vọng đổi thay, hoặc những nhận thức sâu sắc hơn về thế giới và con người. Tuy nhiên, cùng với khả năng tạo ra những thay đổi tích cực, truyền thông cũng có thể gây ra những hậu quả nghiêm trọng nếu không được kiểm soát bởi các nguyên tắc đạo đức.
Phật giáo dạy rằng “sự thật có thể đắng cay, nhưng luôn cần thiết để đưa con người ra khỏi vòng lẩn quẩn của vô minh.” Truyền thông cũng cần thấm nhuần tinh thần này: sự thật phải là kim chỉ nam cho mọi hoạt động truyền thông. Tuy nhiên, sự thật không nên được đưa ra một cách lạnh lùng hay tàn nhẫn, mà cần được gói ghém trong lòng từ bi, hướng dẫn con người đi từ chỗ nhận biết thực tế đến chỗ tìm kiếm những giải pháp để vượt qua khó khăn. Truyền thông chân chính không phải đơn thuần chỉ là việc phơi bày những bất công, những thảm họa hay những góc khuất của cuộc sống, mà còn là việc cung cấp những cách thức để vượt qua chúng, những câu chuyện về sự kiên cường, lòng trắc ẩn và khả năng thay đổi tích cực.
Có điều, thực tế hiện tại lại đang cho thấy một xu hướng đáng lo ngại: truyền thông dường như đang trở thành một cuộc đua về tốc độ, về số lượng hơn là chất lượng. Trong một thế giới mà sự chú ý của con người trở nên ngắn hạn, các hãng truyền thông đang chạy đua để giành lấy sự chú ý đó bằng mọi giá, đôi khi bằng cách phóng đại hoặc bóp méo sự thật. Hậu quả là, xã hội ngày càng bị chia rẽ, con người ngày càng trở nên hoang mang trước những luồng thông tin trái ngược nhau. Sự thật dần trở thành một khái niệm tương đối, phụ thuộc vào góc nhìn và lợi ích của những người truyền đạt.
Truyền thông hiện đại cần phải quay trở lại với những giá trị cốt lõi, đó là sự trung thực, trách nhiệm và lòng từ bi. Để làm được điều đó, những người làm truyền thông cần phải nhìn xa hơn lợi ích ngắn hạn và nhận ra rằng, chúng ta đang góp phần vào việc định hình tương lai của cả một thế hệ. Chúng ta không chỉ là người đưa tin, mà còn là những người thầy, những người dẫn đường, giúp quần chúng phân biệt đúng sai, thiện ác và tìm kiếm những giá trị nhân văn bền bỉ trong cuộc sống.
Trong tinh thần Phật học, mỗi người trong chúng ta đều có trách nhiệm với những gì mình tạo ra và lan tỏa ra thế giới. Truyền thông, như một phần của dòng chảy này, phải luôn thấm nhuần lòng từ bi và trí tuệ để không chỉ đưa tin, mà còn để truyền tải những giá trị tích cực, hướng con người đến sự nhận thấu và tự do. Như Đức Phật từng dạy: “Không có con đường nào dẫn đến hòa bình; hòa bình chính là con đường.” Truyền thông có thể và phải trở thành một phần của con đường đó, một phương tiện để xây dựng hòa bình trong lòng người, và từ đó, lan tỏa ra toàn xã hội.
Truyền thông, nếu không có đạo đức, chỉ là một con dao hai lưỡi, có thể cắt đứt những sợi dây gắn kết con người với nhau và với chân lý. Nhưng nếu truyền thông được dẫn dắt bởi những giá trị cao cả và vững bền, nó có thể trở thành ngọn đèn soi sáng con đường cho nhân loại trong cuộc hành trình tìm kiếm ý nghĩa, chân lý và hạnh phúc. Thế giới hiện tại cần những tiếng nói truyền thông có đạo đức, có tầm nhìn và có lòng từ bi, để không chỉ đưa tin mà còn khơi nguồn cảm hứng, dẫn dắt con người hướng tới một tương lai tốt đẹp hơn.
Chưa bao giờ, chúng ta cần nhìn nhận rằng truyền thông là một phương tiện và là một trách nhiệm, một nghiệp lực tập thể mà toàn xã hội phải cùng nhau gánh vác. Mỗi tin tức chúng ta đọc, mỗi câu chuyện chúng ta nghe và mỗi bài báo chúng ta viết đều góp phần tạo nên bức tranh lớn của nhân loại. Truyền thông không chỉ là phản ánh hiện thực, mà còn là một phần của hiện thực đó, và chính truyền thông nó có thể làm thay đổi hiện thực theo chiều hướng tích cực hoặc tiêu cực.
Đạo đức truyền thông không phải là một khẩu hiệu rỗng tuếch mà là một lời nhắc nhở về trách nhiệm của chúng ta đối với nhau, đối với xã hội và đối với chính mình. Trong tinh thần Phật học, đạo đức truyền thông có thể được xem như một dạng của “chánh ngữ” – lời nói đúng đắn và có ý thức. Chúng ta không thể xây dựng một thế giới hòa bình và thịnh vượng nếu những gì chúng ta truyền tải đầy rẫy những xung đột, tranh chấp và thiếu lòng trắc ẩn. Thay vào đó, truyền thông cần trở thành một không gian, nơi mà sự thật, lòng từ bi và trí tuệ được thể hiện, và từ đó, tạo nên những thay đổi thực sự trong nhận thức và hành động của con người.
Chúng ta có thể lựa chọn sử dụng truyền thông như một phương tiện để gieo mầm thiện lành, để xây dựng cầu nối giữa các cộng đồng và để thúc đẩy sự hiểu biết lẫn nhau. Chúng ta có thể lựa chọn để truyền thông trở thành ánh sáng giữa làn sương mù, soi rọi con đường dẫn dắt con người ra khỏi vô minh và hướng đến giác ngộ.